Het onterfde kind en zijn/haar mogelijkheden om inzage te krijgen in een (herroepen) testament

De onterving van een kind heeft veelal grote financiële en emotionele gevolgen. Niet zelden zal het onterfde kind zich dan ook niet (zomaar) neerleggen bij de onterving.
Zo kan het kind bikvoorbeeld van mening zijn dat de erflater ten tijde van het opstellen van het testament niet (meer) in staat was om zijn/haar wil te bepalen en/of zijn/haar eigen belangen te waarderen vanwege een geestelijke stoornis (zoals bijvoorbeeld dementie). In dat geval kan bij de rechtbank een procedure worden gestart tot nietigverklaring van het testament.

De gevolgen van de nietigverklaring van een testament: “Bezint eer ge begint!”

Vaak wordt in het kader van een procedure tot nietigverklaring van het testament niet stil gestaan bij de gevolgen van een dergelijke door de rechtbank uit te spreken nietigverklaring. Van die gevolgen moet men wel op de hoogte zijn, om de wenselijkheid en slaagkansen van een dergelijke procedure van tevoren optimaal in te kunnen schatten.
Is er geen eerder (herroepen) testament, en wordt het testament nietig verklaard, dan is er niets aan de hand en erft het kind met zekerheid vanwege de wettelijke vererving.
Als er echter wél een eerder (herroepen) testament is, of mogelijk zelfs meerdere eerder gepasseerde testamenten, dan is het de vraag wat de inhoud daarvan is. Immers indien het kind ook in het eerdere testament (of de eerdere testamenten) wordt onterfd, dan schiet het kind met een eventuele nietigverklaring van het laatste testament niets op. Kennis van eerdere testamenten is dus van belang voor de positiebepaling van het onterfde kind, dat een procedure tot nietigverklaring van een testament overweegt.

De eerste stap is dus een onderzoek bij het Centraal Testamenten Register (CTR), uit welk onderzoek blijkt welke testamenten er door de erflater allemaal zijn gepasseerd en herroepen. De inhoud van de testamenten blijkt evenwel niet uit het CTR; daarvoor moet men bij de notaris zijn. Deze zal de inhoud van een herroepen testament echter niet vrijgeven (ook niet aan de erfgenamen) met een beroep op zijn geheimhoudingsplicht (en het daarmee samenhangende verschoningsrecht, dat inhoudt dat de notaris, indien hij wordt opgeroepen om in een procedure te getuigen, bepaalde vragen niet hoeft te beantwoorden).

Mogelijkheden om inzage te verkrijgen in een herroepen testament

Welke mogelijkheden heeft het onterfde kind dan wel om aan informatie over herroepen testamenten te komen?

Artikel 194 lid 1 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) bepaalt dat een partij bij een rechtsbetrekking tegenover degene die beschikt over bepaalde gegevens over die rechtsbetrekking, recht heeft op inzage, afschrift of uittreksel van die gegevens als zij daarbij voldoende belang heeft. Lid 2 van dat artikel bepaalt voorts dat enkel het verschoningsrecht of gewichtige redenen zich tegen afgifte verzetten.
Dit betekent dus dat als aan de voorwaarden voor afgifte op grond van artikel 194 Rv is voldaan, is degene die over de gegevens beschikt verplicht daarvan afschrift te verstrekken, tenzij hem een verschoningsrecht toekomt of gewichtige redenen zich daartegen verzetten.

Zoals gezegd zal de notaris zich in beginsel op zijn verschoningsrecht beroepen en (de inhoud van) het herroepen testament geheim houden.
Een rechter kan echter op basis van uitzonderlijke en zwaarder wegende omstandigheden beslissen tot doorkruising van de geheimhoudingsplicht en het daarmee samenhangende verschoningsrecht. Die uitzonderlijke en zwaarder wegende omstandigheden zullen door het kind gesteld en aannemelijk gemaakt moeten worden en de rechter zal de belangen moeten afwegen.

Uit een recente uitspraak van de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam (ECLI:NL:RBAMS:2025:6172) d.d. 22 augustus 2025 blijkt dat dergelijke omstandigheden niet lichtzinnig aangenomen worden.
In de casus die voorlag had de onterfde dochter inzage gevorderd in het herroepen testament van haar vader uit 1984. De wilsonbekwaamheid van de vader is dan reeds vastgesteld in het kader van een voorlopig deskundigenbericht en de dochter is een bodemprocedure gestart.
In het proces-verbaal van de mondelinge behandeling heeft de rechter onder meer overwogen dat om vast te stellen of de dochter een belang heeft bij haar vordering (tot nietigverklaring van het testament) het noodzakelijk is om kennis te nemen van de inhoud van het herroepen testament. Voorts stelt de rechter de dochter in de gelegenheid om contact met de notaris op te nemen en het herroepen testament op te vragen.

Nu de notaris het verzoek om inzage te geven in het testament heeft afgewezen, vordert de dochter daarom in kort geding om de notaris te veroordelen het herroepen testament aan haar te verstrekken. De dochter heeft als zwaarwegende omstandigheden, die een doorbreking van de geheimhoudingsplicht van de notaris zouden rechtvaardigen, aangevoerd dat zij zonder afschrift van het herroepen testament (waarschijnlijk) niet-ontvankelijk zal worden verklaard in de bodemprocedure.
De voorzieningenrechter oordeelt echter dat zulks op grond van de overgelegde stukken en hetgeen ter zitting naar voren is gebracht echter onvoldoende aannemelijk is, zodat de vordering niet toewijsbaar is.

Overigens geldt een en ander op gelijke wijze voor erfgenamen, die in beginsel ook geenrecht hebben op afgifte van een herroepen testament. Conclusie Concluderend kan dus gesteld worden dat het onterfde kind zeker mogelijkheden heeft om zijn/haar positie voorafgaande aan een procedure tot nietigverklaring van een testament te bepalen. Een grondige voorbereiding kan in dat kader doorslaggevend zijn.
En ook hier geldt weer: maatwerk is geboden en deskundige bijstand van een gespecialiseerde erfrecht advocaat is geen overbodige luxe.

Meer weten? Verder Advocatuur & Mediation helpt u graag verder!